Ці ж не ў кожнай беларускай сям’і была, а можа і захоўваецца традыцыя супольнага спявання за сталом? Бяседныя або застольныя песні, яны ж карчомныя, пірушачныя, гасцявыя, кірмашовыя або банкетовыя, з’яўляюцца часткай багатай фальклорнай спадчыны беларусаў. Мова Гомель пагутарыла з этнамузыколагам і спявачкай Настай Някрасавай, якая разам з Сержуком Доўгушавым, з’яўляецца ўкладальніцай гэтага зборніку песень.
“Бяседныя песні” – гэта 80 старонак з нотамі і тэкстамі, з інфармацыяй пра песні і яшчэ аўдыё дадатак. Кажа Наста Някрасава:
– Зборнік “Бяседныя песні” – гэта навукова-папулярнае выданне, якое мае вельмі практычны характар. Гэты зборнік з застольнымі, бяседнымі песнямі, базіруецца на сучасных і архіўных запісах традыцыйных песень. Яго асноўную базу складаюць песні, якія спяваліся супольна падчас святкавання розных урачыстасцей, падчас беседавання, застолля. І такіх нагодаў для святкавання вельмі шмат. Гэта можа быць і вяселле, і хрэсьбіны, і народзіны, і таксама больш цяжкія або смутныя здарэнні. Галоўнае, што аб’ядноўвае ўсе гэтыя ўрачыстасці, гэта супольнае спяванне, якое суправаджала гэтыя застоллі. Практыка супольнага спеву – гэта і тэрапія, лекаванне, якое дапамагае перажываць цяжкія жыццёвыя сітуацыі. У гэтым зборніку шмат песень валодае аптымістычным настроем, мае сатырычную падкладку. Так, вялікую дозу аптымізму даюць прыпеўкі, жартаўлівыя песні, гумарыстычныя песні.
Наста Някрасава
У спеўніку “Бяседныя песні” сабраныя песні з розных рэгіёнаў. Да прыкладу, ёсць песні, якія спявала Акуліна Барадуліна свайму сыну Рыгору Барадуліну. Знойдзем таксама такія вядомыя песні як “Ад панядзелка да панядзелка” або “Чарка нова ды ж гарэлкі няма”, або жартаўлівая “Выганяй, маці, каваля з хаты”.
Выганяй, маці, каваля з хаты,
Выганяй, маці, каваля з хаты,
Бо каваль маладой хоча начаваці,
Бо каваль маладой хоча начаваці.
Выдзелывала, выгаварывала,
Выдзелывала, выгаварывала,
Проціў мілава стаяла, разгаварывала,
Проціў мілава стаяла, разгаварывала…
Дарэчы, лэйбл Tradycyja выдаў яшчэ ў 2019 годзе кнігу-CD “Бяседныя песні”. А тут можам паслухаць цэлы шэраг застольных песень:
Што датычыць новага спеўніка “Бяседныя песні”, то ў ім знойдзем і ўсім вядомую песню “Бывайце здаровы”, але гэта версія песні ў перакладзе на ідзіш, якую выканаў Зісл Сляповіч – даследчык габрэйскай культуры ў тым ліку на тэрыторыі Беларусі. Ёсць і іншыя застольныя песні, магчыма вядомыя аматарам і спевакам: “Ой у саду вішнёваму”, “Ой куме, добра гарэлка”.
– Таксама той, хто возьме ў рукі гэты зборнік, будзе прыемна здзіўлены або зацікаўлены тым, што тут знайшліся такія пярлінкі беларускай традыцыйнай вакальнай музыкі як “На турэцкіх палях” або “Не хадзі, казачэ, по-над берагамі”. Гэтыя музычныя прыклады вядомыя беларускім выканаўцам, таму што іх выконвалі мэтры беларускага традыцыйнага спеву, вясковыя музыканты, спевакі, Сцяпан Дубейка, Іван Прыбора, Ілля Зенкавец, Еўдакім Маркевіч. Усе прозвішчы змешчаны ў канцы зборніка. Што важна, традыцыя гэтых спеваў была захаваная, задакументаваная між іншым дзякуючы Рыгору Шырму, Зінаідзе Мажэйка, але таксама дзякуючы шэрагу сучасных даследчыкаў.
Большасць песень у зборніку – жывыя, іх і сёння выконваюць, у тым ліку гурты “Рада”, “Жэмэрва” і іншыя, якія перанялі некаторыя песні з запісаў, але таксама перанялі песні ад сваіх бацькоў.
– Мова песень і геаграфічны арэал паказвае, колькі шмат усяго супольнага. Незалежна ад таго, ці нехта сёння жыве ў Беларусі ці ў Польшчы, на Падляшшы ці на Палессі, на Панямонні ці Паазер’і, у бацькоўскай хаце ці ў эміграцыі, усіх аб’ядноўвае гэты спеў. У зборніку з навуковай дакладнасцю пазначана, дзе былі запісаныя песні, калі, хто іх выконваў, хто запісаў. Можна паслухаць гэтыя песні нават. Таксама змешчаны ноты, тэксты з дыялектычным асаблівасцямі розных рэгіёнаў. Такім чынам, мне падаецца, што гэта паказвае як пашыраныя тыя самыя прыклады песенныя ў розных рэгіёнах.
Мы запрашаем людзей спяваць. Гэта сапраўднае свята для тых, хто цікавіцца беларускай традыцыйнай культурай і спевам.
Атрымаць зборнік “Бяседныя песні” з дастаўкай можна ТУТ.
Укладанне: Сяржук Доўгушаў і Наста Някрасава
Дызайн і малюнкі: tikava_studio
Выдавецтва: Studio Magenta (2023)
Сяржук Доўгушаў у адказ на нашае пытанне адзначыў, што як і ўсе ранейшыя спеўнікі, так і спеўнік “Бяседныя песні”, будзе выкладзены ў адкрыты доступ. Варта сачыць за абнаўленнямі на сайце tradycyja.com.
Фота: з фейсбука Nasta Niakrasava і тэлеграм-канал Tradycyja.