Лёс песні, як і лёс чалавека, можа быць і незвычайным, і непрадказальным. Чаму на ютуб пад класічным ча-ча-ча, запісаным бельгійцамі напрыканцы 1950-х і выкарыстаным італьянскім рэжысёрам у 1960-х, шмат каментарыяў напісана арабскай вяззю? Гісторыяй кампазіцыі Rebecca, што і сёння выклікае шчымлівыя ўспаміны ў алжырцаў, «Штодзень» распачынае цыкл матэрыялаў «Музыка перамен».
Бельгійскі гурт Les chakachas (The Chakachas). Фота: focusonbelgium.be
У сярэдзіне ХХ ст. лацінаамерыканскія рытмы знаходзілі шмат прыхільнікаў сярод еўрапейцаў. Што не дзіўна: пад аптымістычныя мелодыі лягчэй выціснуць з памяці страшнечу сусветнай вайны, а тэхналогіі дазваляюць новаму хіту хутка разляцецца па ўсім свеце. Еўрапейцы не толькі актыўна слухалі заакіянскую музыку, але і стваралі сваё. На гэтай хвалі ў 1950-х і ўзнік бельгійскі гурт Les chakachas.
Лёгкія танцавальныя кампазіцыі – пераважна ча-ча-ча – вынеслі музыкаў на вяршыню бельгійскіх хіт-парадаў, але сусветную вядомасць яны займелі пасля выхаду ў 1966 годзе кінастужкі “Бітва за Алжыр” (La Battaglia di Algeri) італьянскага рэжысёра Джыльберта Пантэкорва.
Песня Rebecca ў выкананні Les chakachas
Сённяшняму гледачу фільм, што распавядае пра трагічныя моманты барацьбы Алжыра за незалежнасць ад Францыі, можа падацца даволі марудным і запаволеным – мы прызвычаіліся да зусім іншага хуткаснага рэжыму. Але для свайго часу стужка ў стылістыцы італьянскага неарэалізму была гучнай і знакавай. Вышэйшая ўзнагарода Венецыянскага фестывалю, тры прэміі «Срэбная стужка», тры намінацыі на Оскар (лепшы фільм на замежнай мове, лепшы рэжысёр і лепшы арыгінальны сцэнарый) – і татальная забарона ў Францыі (першы паказ у кіназалах толькі ў 1971 г., а па тэлебачанню – ажно ў 2004 г.).
Песня Rebecca не з’яўляецца саўндтрэкам і гучыць толькі ў адным эпізодзе, але вочы гераіні ў гэты момант палаюць невымоўным трагізмам.
Урывак са стужкі «Бітва за Алжыр»
Як французскія ваенныя, так і партызанскі вызваленчы рух алжырцаў у дасягненні мэты ішлі на ўсё, у тым ліку і тэрарызм. Гэта мы, па гуманных стандартах ХХІ ст., маглі ў 2020 годзе спадзявацца на мірнае вырашэнне праблемы, кветкамі, а не зброяй. ХХ стагоддзе прымушала дзейнічаць зусім іншымі метадамі: хочаш незалежнасці, забівай ворага.
Хоць вайна і лічылася спрадвеку мужчынскай справай, для жанчын у ёй заўсёды знаходзілася месца. Гераіням стужкі, апранутым і прычасаным на еўрапейскі манер, было даручана прайсці ў французскія кварталы і пакінуць выбухоўку ў грамадскіх месцах.
Але адна справа аддаць доўг Айчыне на полі бою, калі насупраць узброены вораг – не заб’еш ты, заб’е ён. І зусім іншае, пабачыць не вайскоўцаў з аўтаматамі, а моладзь, што бяспечна танчыць пад «Hasta mañana, Rebecca…» Гэта нечыя дзеці, што не вернуцца дадому. Дастаткова пакінуць торбу – і іх жыццё спыніцца. Дастаткова пакінуць торбу – і тваё жыццё зменіцца. Адгэтуль ты забойца. Няма такіх шаляў, якія б дазвалялі параўнаць чалавечае жыццё і прагу да волі. Але трэба рабіць выбар. І цяжар гэтага выбару адбіваецца ў вачах гераіні пад “Пабачымся заўтра, Рэбэка. Не спазняйся, жыццё маё! Спадзяюся, ты на мяне не забудзешся…”
Кадр са стужкі «Бітва за Алжыр»
У Алжыры, у адрозненне ад Еўропы, песню Rebecca добра памятаюць і дагэтуль, бо яна нагадвае пра вельмі супярэчлівы момант гісторыі краіны. З аднаго боку, без супраціву 1950-х не было б незалежнай краіны Алжыр. Але якім коштам…
Дакладныя лічбы ахвяр не падлягаюць ліку, з разрозненых дадзеных можна зразумець толькі маштаб трагедыі. З французскага боку найбольш верагоднай лічаць лічбу палеглых 18 000, але па некаторых ацэнках яна куды вышэйшая (25 000–35 000). Страты ж сярод алжырцаў, па дадзеных французскіх навукоўцаў, склалі 300 000–400 000 асоб (каля 3% насельніцтва). Некаторыя алжырскія крыніцы кажуць пра 1 000 000–1 500 000, але дакументальна гэта не пацверджана.
Стужка «Бітва за Алжір» вартая ўвагі, бо і ў ХХІ стагоддзі засталіся цемрашалы, якія пасягаюць на незалежнасць іншых і намагаюцца вырашаць пытанні зброяй. Але такое кіно дэманструе, што mañana – заўтра – не надыдзе для значнай часткі ваяроў з абодвух бакоў, а прага да волі не забіваецца тэрорам.
