Будучая «пецярбуржская жалезная лэдзі», а менавіта так падчас палітычнага піка кар’еры празвалі Галіну Старавойтаву, нарадзілася 17 мая 1946 года ў Чалябінску. У свой час канспіролагі спрабавалі знайсці ў яе габрэйскія карані, але сама яна казала: «Я не маю гонару належаць да вялікага габрэйскага народу».
Галіна Старавойтава і Барыс Ельцын
Насамрэч бацька Галіны Старавойтавай — Васіль Сцяпанавіч Старавойтаў — з беларускіх сялян. Прозвішча пайшло ад словазлучэння «стары войт», што азначае «стараста вёскі». Нарадзіўся 21 студзеня 1919 года на хутары Даленкі вёскі Марозавічы Буда-Кашалёўскага раёна. І гэта той самы Васіль Старавойтаў, пра якога мы пісалі ў красавіку гэтага года ў Дзень касманаўтыкі. Менавіта ён стаў адным з аўтараў хадавой часткі месяцахода. Больш падрабязна пра гэта вы можаце пачытаць тут.
Вось што ён сам успамінаў пра сваё беларускае дзяцінства:
– Вучыўся я заўсёды на выдатна. У нас у вёсцы было прынята ісці самому да настаўніка, і ніхто не праводзіў мяне. Я сам хадзіў туды і назад, па чатыры кіламетры. Бацькі давалі нам па палцы з прывязанай да яе прасмоленай саломай – яе падпальвалі, ідучы праз лес, і ішлі з такой самаробнай паходняй. Баяліся ваўкоў.
Потым пераехалі ў Гомель, там я вучыўся ў старэйшых класах, дзясяты скончыў у першай Гомельскай школе – на круглыя пяцёркі, а таму мог без экзаменаў паступаць у любую ВНУ. Ну і таму я нахабна палез у МВТУ ім. Баўмана, аўтарытэтны Маскоўскі ВНУ. Здаў дакументы, мяне прынялі, скончыў на «выдатна».
Пасля гэтага Васіля Старавойтава перавялі на працу ў Чалябінск на «Танкаград», дзе за вайну было выпушчана амаль 20% савецкіх танкаў і самаходак.
Менавіта там ён і пазнаёміўся з будучай жонкай Рымай Якаўлеўнай Патапавай. Яна нарадзілася 15 лютага 1923 года ў Чалябінску ў сям’і есаулаў Уральскага казацкага войска.
Не дала спуску нават Варашылаву
Чалябінск стаў і месцам нараджэння Галіны Старавойтавай. У 1948 годзе сям’я пераехала ў Ленінград (тут нарадзілася малодшая сястра Галіны – Вольга Старавойтава). З пачаткам касмічнай эры, у 1960-1971 гадах Васіль Старавойтаў стаў дырэктарам Ленінградскага ВНДІ-100, дзе акрамя танкаў канструяваліся першыя савецкія месяцаходы.
Васіль Старавойтаў тройчы абіраўся дэпутатам Ленінградскага гарсавета, шчодра дзяліўся сваімі ведамі са студэнтамі Ленінградскага (Пецярбургскага) дзяржаўнага тэхнічнага ўніверсітэта ў 1970-1991 гадах, будучы дацэнтам, а затым прафесарам кафедры гусенічных і колавых машын.
З такім заслужаным бацькам і есаульскай казачкай маці ў Галіны Старавойтавай не было практычна ніякіх шанцаў стаць слабахарактарнай. І сапраўды, яна расла прынцыпова справядлівай і выключна інтэлектуальнай асобай.
Вось што пра яе характар ўспамінала яе маці:
– Калі Галі было 15-16 гадоў, нешта яна бацьку схаміла – так, дробязь нейкая. А я была на працы. Прыходжу, Галіна ў куце стаіць. Ножку ў бок, ручкі назад, горда так…. Пытаюся: «Што ў вас здарылася»? Гэты (Васіль Старавойтаў – рэд.) ляжыць у ложку, псіхуе, вядома, не спіць таксама. Кажа: «Ідзі, скажы, хай просіць прабачэння». Я ёй: «Галя, папрасі прабачэння». Яна: «Не буду. Я яму нахаміла, ён мяне пакараў – мы ў разліку». Так яна і па жыцці ішла. Заўсёды за справядлівасць.
… Аднойчы да Старавойтава зайшоў у госці даўні прыяцель, сын наркама Пётр Варашылаў. Уся сям’я сабралася за сталом. Паміж мужчынамі і жанчынамі ўзнікла нейкая спрэчка. Пётр Кліменцьевіч выпусціў жарт:
– Жанчына, вядома, не чалавек, але затое яна сябар чалавека!
Усіх гэта рассмяшыла. Акрамя 12-гадовай Галі. Дзяўчынка шпурнула лыжку на стол, дэманстратыўна ўстала і пайшла ў свой пакой.
Застолле сям’і Старавойтвых
Упершыню закахалася ў беларускай вёсцы і кінула ўніверсітэт
Цікавы факт: першае рамантычнае пачуццё Галіну Старавойтаву напаткала ў беларускай вёсцы, куды яна прыязджала на канікулы да бабулі. Там яна пазнаёмілася са студэнтам беларускага ўніверсітэта Анатолем Гамоліным. У надзеі спадабацца яна сказала, што ёй 18. Аб’ект кахання заставаўся абыякавы. Праз шмат гадоў Старавойтава распавяла гэтую гісторыю па радыё, распавяла, як пакутавала па маладому чалавеку. Неўзабаве з Беларусі прыйшоў ліст: «Дарагая Галя, я нават не мог падумаць, што ты пра мяне памятаеш! Я цяпер адзін, ты таксама не замужам, давай адновім адносіны. А. Гамолін». Галіна тады ўздыхнула: «Занадта позна…»
Так атрымалася, што пры ўсіх сваіх талентах Галіна Старавойтава не давучылася на інжынера ў Ваенмеху. Справа ў тым, што туды яна пайшла вучыцца па патрабаванні бацькі, але павучыўшыся трохі, кінула, бо разумела, што ідзе супраць сябе. А так жыць Галіна Васільеўна не магла. У выніку скончыла псіхалагічны факультэт ЛДУ.
У снежні 1987 года будучая палітык пераехала ў Маскву на працу ў Цэнтр па вывучэнні міжнацыянальных адносін пры Прэзідыуме АН СССР.
Штуршком для палітычнай кар’еры стала «карабахскае пытанне»
У палітыку Галіна Старавойтава прыйшла ўжо праз год. У 1988-м пра сябе заявіў карабахскі рух. Лічыцца, што менавіта яна першай у асяроддзі рускай інтэлігенцыі падтрымала права армян Карабаха на самавызначэнне. Галіна Старавойтава назвала карабахскі канфлікт класічным прыкладам цяжкавырашальнай супярэчнасці паміж двума фундаментальнымі прынцыпамі: правам народа на самавызначэнне і прынцыпам тэрытарыяльнай цэласнасці.
14 траўня 1989 года Галіну Старавойтаву абралі народным дэпутатам СССР па 393-й Ерэванска-Савецкай нацыянальна-тэрытарыяльнай акрузе (Арменія). Тады ж улады Арменіі далі Галіне Васільеўне другое грамадзянства як ганароваму грамадзяніну Арменіі. Ужо ў чэрвені 1990-га яна была абраная народным дэпутатам РСФСР па 12-й Паўночнай тэрытарыяльнай акрузе Ленінграда.
У тым жа годзе палітык пераехала працаваць у Маскву, а 1 ліпеня 1991 года Ельцын прапанаваў Старавойтавай пасаду дарадцы прэзідэнта па міжнацыянальных пытаннях.
Жыццё Галіны Старавойтавай абарвалася ўвечары 20 лістапада 1998 года. Двое кілераў чакалі яе ў параднай. Следства доўжылася амаль сем гадоў. У выніку асуджаныя арганізатар забойства былы прапаршчык ГРУ Юрый Колчын, выканаўца Віталь Акіншын і саўдзельнік Ігар Лялявін. Другі выканаўца Алег Фядосаў бясследна знік.
Пасля цяжкай хваробы неўзабаве памёр і Васіль Сцяпанавіч. Яго сэрца спынілася ў адным са шпіталяў Лондана ў канцы сакавіка 2002 года. Бацька і дачка пахаваныя на Мікольскіх могілках Аляксандра-Неўскай лаўры ў Санкт-Пецярбургу.
Была знаёмая з Бродскім, не пасаромелася Маргарэт Тэтчар і развучыла цалавацца Ельцына
Мы пачыталі біяграфію Галіны Васільеўны, успаміны яе родных і знайшлі пра цікавыя факты
Была бясстрашнай і прынцыповай
– Заўсёды, калі я перасцерагаў: «Не варта, гэта караецца, у нас свабоды слова няма», Галя адказвала: «А я кажу праўду». Мы вельмі трывожыліся, казалі ёй: «Галя, будзь асцярожная». І за сваю правату яна пацярпела, – успомніў Васіль Старавойтаў.
Сябравала з Журбіным, Даўлатавым і Бродскім
Ленінград сярэдзіны 60-х гадоў. Падпольныя рок-тусоўкі, антысавецкая проза, андэграўнд, мастакі-экстрэмісты. У кола добрых знаёмых Галіны Старавойтавай уваходзілі Аляксандр Журбін, Сяргей Даўлатаў, Іосіф Бродскі.
– Галя была знаёмая з Бродскім яшчэ да першага суда. Пасля Архангельскай ссылкі ён уладкаваўся працаваць вартаўніком, потым качагарам у Летні сад, – успамінае Рыма Якаўлеўна. – Аднойчы яна папрасіла ў мяне грошай: «Тут ёсць адзін чалавек, яму вельмі дрэнна жывецца, зусім няма чаго есці, хачу купіць яму пачак печыва і пакласці пад дзверы…». Галя амаль кожны дзень выклянчвала ў мяне грошы, ішла ў летні сад і каля вартоўні Іосіфа Бродскага пакідала яму ежу.
Праз шмат гадоў яны сустрэліся. У Нью-Ёрку. Жабрак вартаўнік і жаласлівая дзяўчынка ў мінулым і вялікі паэт і саветнік прэзідэнта ў сучаснасці.
Першым мужам быў вядомы Міхаіл Баршчэўскі, а з другім пражыла ўсяго два тыдні
У 17 гадоў у камсамольскім працоўным лагеры Галіна Старавойтава пазнаёмілася з Міхаілам Баршчэўскім. Праз некалькі гадоў яны распісаліся. На трэцім курсе ў іх нарадзіўся сын Платон. Пасля нараджэння дзіцяці Галіна Васільеўна нарэшце-такі навучылася гатаваць. Шлюб з вядомым філосафам доўжыўся да 1989 года.
У маі 1998 года Старавойтава выйшла замуж за прафесара інстытута радыёэлектронікі і інфарматыкі Андрэя Волкава. Але разам «маладыя» пражылі ўсяго два тыдні. Галіне нават не давялося перавозіць свае рэчы ў іншую кватэру.
Развучыла цалавацца Ельцына
… Заключэнне Федэратыўнай дамовы. Тады яго, як вядома, не падпісалі Чачня і Татарстан. Планавалася паездка Ельцына ў Казань. Некалькі разоў на дзень ён выклікаў Галіну Васільеўну, раіўся наконт звычаяў, традыцый, нацыянальных касцюмаў.
– У Барыса Мікалаевіча ёсць дзіўная манера: ён вельмі любіць цалаваць рукі жанчынам, – расказвала Галіна Старавойтава. – Доўга мне давялося яго ўгаворваць і пераконваць, што ў мусульман такое стаўленне да жаночага полу не вітаецца. У выніку ён перасіліў сябе, улічыў мае заўвагі. Там гэта вельмі ацанілі. Візіт прайшоў на вышэйшым узроўні. А што было б, палезь ён цалавацца?
Галіна Старавойтава і прэм’ер-міністарка Вялікабрытаніі Маргарэт Тэтчар
Яе называлі «жалезнай лэдзі ў старых туфліках»
– У Галіны Васільеўны былі праблемы з нагамі. Яны заўсёды вельмі балелі, таму часта насіла танныя стаптаныя тэпцікі, – расказвала памочніца Старавойтавай. – За гэта яе і празвалі «жалезнай лэдзі ў старых туфліках».
Не разгубілася перад Маргарэт Тэтчар
19 жніўня 1991 года, калі ў Маскве пачаўся путч, Галіна Старавойтава сустрэлася ў Лондане з Маргарэт Тэтчар.
– Мне трэба тэрмінова звязацца з вашым прэзідэнтам, – папрасіла тады «жалезная лэдзі».
– Так, вядома, у мяне ёсць яго тэлефон, зараз знайду, — адказала тая і стала корпацца ў сумачцы. Запісной кніжкі там не было. Толькі лісточкі з запісанымі тэлефонамі. Нядоўга думаючы, Галіна Старавойтава села на падлогу і вывернула змесціва сумачкі на дыван. Памочнік Тэтчар прыйшоў у жах. «У гары смецця яна знайшла тэлефон Ельцына», – распавядаў ён потым.