ЗІП будзе жыць? Інвестары прадставілі канцэпцыю комплекснай забудовы тэрыторыі завода. Згодна з праектам, тут павінен паўстаць шматфункцыянальны аб’ект з унутранай прасторай, агляднай пляцоўкай, зонамі гандлю і харчавання, гатэльным комплексам, шматзальным кінатэатрам і г.д. Над плюсамі і мінусамі праекта разважаў «Штодзень».
Праект шматфункцыянальнага цэнтра на месцы завода ЗІП
На дадзены момант тэрыторыя былога Завода вымяральных прыбораў – адно з самых дэпрэсіўных месцаў горада. Рэвіталізацыя гэтай зоны – доўгачаканая і неабходная. Але тое, што побач чыгунка і буйны аўтамабільны рух, накладае пэўныя абмежаванні. З-за гэтага, напрыклад, немагчымы перавод заводскіх памяшканняў у лофты – жылыя памяшканні – з-за бруднага паветра і павышанага шуму. Канцэпцыя шматфункцыянальнага цэнтра, дзе людзі знаходзяцца абмежаваную колькасць часу, выглядае аптымальным рашэннем.
Прыклады ўдалага перапрафілявання колішніх заводскіх тэрыторый, што з цягам часу сталі непатрэбнымі, у гандлёва-забаўляльныя цэнтры, можна зайсці па ўсім свеце. Два вядомыя праекты знаходзяцца зусім недалёка ад Беларусі.
У Лодзі новае жыццё набылі будынкі тэкстыльных заводаў.
Гандлёва-забаўляльны цэнтр «Мануфактура» ў Лодзі. Фота: www.podrozepoeuropie.pl, www.retailmap.pl, www.podrozepoeuropie.pl
У Познані гандлёва-забаўляльны цэнтр паўстаў на рэштках былога бровара.
Гандлёва-забаўляльны цэнтр «Стары бровар» у Познані. Фота: wielkopolska.travel, zjedz.my
Візуальна праект, прапанаваны да рэалізацыі ў Гомелі, выглядае цалкам канкурэнтаздольным адносна польскіх «калег». Даволі тыповае для рэвіталізаваных тэрыторый спалучэнне цэглы, шкла і металу выглядае сучасна і прыемна мінімалістычна. Ёсць шанец, што месца, пры належнай рэалізацыю праекта, хутка зробіцца папулярным.
Але больш дэталёвае параўнанне прымушае ўсё ж адзначыць некалькі момантаў.
Трэнд сучаснай архітэктуры – максімальна захаваць старыя будынкі – абумоўлены мінімізацыяй шкоды навакольнаму асяроддзю падчас рэнавацыі. Эколагі выступаюць не за дэмантаж старых будынкаў (значная частка будаўнічага смецця не падлягае перапрацоўцы) і ўзвядзенне новых, а за перабудову старых памяшканняў, дзе гэта толькі магчыма. У праектах, рэалізаваных у Познані і Лодзі, мы бачым максімальнае захаванне старых канструкцый, да якіх дабудавалі неабходныя плошчы. У Гомелі гаворка ідзе пра «забудову тэрыторыі». Цалкам магчыма, што гэта памылковая фармуліроўка журналістаў, мала знаёмых з галіной архітэктуры і ўрбаністыкі, і маецца на ўвазе ўсё ж адаптацыя таго, што ўжо існуе. Будынкі на макеце паўтараюць формы старой забудовы ЗІПа, але не падобна, што яе магчыма рэканструяваць падобным чынам.
Чырвоная цэгла ў «Мануфактуры» ці «Старым бровары» выглядае аўтэнтычна, бо старая частка забудовы паходзіць з ХІХ ст. Арыгінальныя сцены ачысцілі ад пазнейшага дэкору, там-сям дабудавалі тое, што не захавалася, блізка да арыгінальнага праекта. І дапоўнілі сучаснай архітэктурай. Пабудаваны ў ХХ ст. завод мае зусім іншую эстэтыку і стыль. Замест таго, каб дэкараваць яго імітацыяй чырвонай цэглы, лепей было б паказаць шчыры, характэрны для тых часоў, голы бетон і заводскую стылістыку. Іначай, замест архітэктурных прэмій, рэалізаваны праект займее мянушку «навадзел».
Сучасны выгляд тэрыторый ЗІП
Што мы бачым вакол будынкаў у польскіх праектах? Месца для прагулак, фантаны, зялёныя зоны і столікі кропках харчавання. Вакол гомельскага праекта – паркоўка. Месца для аўтамабіляў абавязкова павінна быць прадугледжана ў любым грамадскім месцы. Але яно не павінна адбіраць месца ў людзей. Варыянтаў, дзе схаваць машыны, шмат. І гэта не абавязкова мусіць быць падземны паркінг, які значна павялічыць кошт. Частка першага паверха ці месца ў нанова пабудаванай частцы таксама прымальныя варыянты.
Не самым відавочных шляхам пайшлі ў «Старым бровары»: машынам адвялі месца на даху. У гомельскім праекце на даху бачна аглядная пляцоўка. Канешне, такія рэчы карыстаюцца попытам у наведвальнікаў. Але калі ўлічыць, што будынак мае ўсяго тры паверхі, насупраць куды вышэйшыя будынкі жылых домоў, а паветра будзе сапсаванае буйным транспартным рухам, прыходзіш да высновы, што патэнцыял пляцоўкі рэалізаваць цалкам не атрымаецца. Дык мо варта было б ахвяраваць ёю на карысць востра неабходнага месца для паркінга?
Аўтамабілі на даху «Старога бровара», Познань
Шкада, што на прылеглай да магістраляў тэрыторыі не знайшлося месца для гарызантальнага азелянення. Ні на сценах, ні на даху мы не бачым дрэў ці кустоў. Сумнеўна, што прырода будзе ўпісана ў інтэр’ер.
Дрэвы ўнутры хмарачоса Varso Tower у Варшаве.
Фота: wiezowce.pl
Таксама з праекта не зразумела, ці будзе нейкім чынам адлюстравана ў новым цэнтры гісторыя месца. Канешне, гэта можна зрабіць мінімальнымі сродкамі. Напрыклад, упрыгожыць плакатамі са старымі фота ці адвесці асобны пакой на міні музей. Але было б добра, каб мінулае знайшло адлюстраванне непасрэдна ў самой архітэктуры.
Старыя здымкі маглі б упрыгожыць інтэр’еры. Працаўнікі ЗІПа тэхнолаг М. Юдашкін і майстар А. Валодзін кантралююць вузлы прыбора. 11 чэрвеня 1967 г.
Праект знаходзіцца на пачатковай стадыі, да рэалізацыі далёка. Хочацца спадзявацца, што ён будзе дапрацаваны і ўдасканалены, і ЗІП атрымае па-сапраўднаму сучаснае, экалагічнае і эрганамічнае новае жыццё.