Казачныя гісторыі – гэта не проста забава для дзяцей, але і тэрапія для дарослых, – запэўнівае сузаснавальніца праекту аўдыёкніг “Кніжны Воз” Крысціна Дробыш.
Мова Гомель пагаварыла з Крысцінай пра тое, як паўстаў праект “Кніжны Воз”, які сёння ўжо надзвычай папулярны, чым парадуе ў бліжэйшыя месяцы, а таксама пра тое, хто адбірае кнігі і агучвае іх.
Крысціна Дробыш
“Кніжны Воз” існуе ўжо тры гады, ён паўстаў ў 2020 годзе. Калі глянуць на гэтыя тры гады, то з чаго вы пачыналі і з чым прыйшлі на сённяшні дзень?
– Тры гады нам споўніцца дакладна ў верасні. А пачыналі мы абсалютна з нічога. Была толькі адна кніжка, якую мой калега, сузаснавальнік “Кніжнага Воза” меў дома, і якая падабалася яго дзецям, і была я, якая да таго часу ніколі не начытвала кніг. І ўсё. З жадання ў прынцыпе ўсё пачалося, з жаданне штосьці зрабіць беларускае для дзяцей, каб у іх была магчымасць ведаць і чуць беларускую мову. А цяпер мы маем амаль 200 гадзін запісаў, і гэта таксама кнігі іншых праектаў. Мы супрацоўнічаем з праектам “Кніжны рысь”, які дае нам свае кнігі на публікацыю, таксама з праектам “Бэйбус”, які робіць анімаваныя вершы Андрэя Скурко, у нас ёсць і музычная частка, і калісьці легендарны праект “Народныя казкі для дзетак”, які зрабіў Алег Хаменка. Шмат усяго. Мы змаглі не толькі запісаць свае кнігі, але і прыцягнуць сваіх сяброў да нас. Мы нават маем кнігі, якіх яшчэ ніколі не было ў друкаваным варыянце. Будзем хутка выпускаць “Шэрлака Холмса”, адна з частак якога толькі што была перакладзеная, і чыталі яе пакуль толькі перакладчыцы і мы. Таму я лічу, што гэта вельмі шмат.
Вы сказалі, што на пачатку была адна кніжка, і гэта была…
– “Прыгоды мышкі Пік-Пік”.
Гэта голас, па якім вас, напэўна, найперш пазнавалі і пазнаюць у гэтым праекце?
– Вось ведаеце, тут ёсць цікавая рэч. У майго сына, дарэчы, гэта любімая казка. І ён не пазнаў, што гэта я чытаю. Слухаў, слухаў доўга. Я пытаю, ці ён ведае, хто гэта чытае, а ён адказвае, што “не-а”. Цікава… Таму не пазнаюць, бо ў жыцці іншы голас так ці іначай, чым у кніжках.
Больш за 60 кніжак маеце ўжо для праслухоўвання, але я б не сказала, што “Кніжны Воз” – гэта толькі для дзяцей, там жа і для дарослых шмат цікавага ёсць?
– Адназначна. Дзеці – гэта ж не толькі ў маленстве, гэта ж розныя ўзросты. У нас таксама ёсць і падлеткавыя кнігі, хоць такой літаратуры для падлеткаў вельмі мала, але яна ёсць. Больш за тое, калі я размаўляла з дарослымі, бацькі нам таксама пісалі, што ім самім цікава слухаць. Я вось знайшла такі тэрмін новы “казкатэрапія”. Ёсць такое меркаванне, што казкі і казачныя гісторыі дзейнічаюць на псіхіку як тэрапеўтычная рэч. Вось, да прыкладу, “Жылі-былі паны Кубліцкі ды Заблоцкі”, там шмат гумару ёсць для дарослых, а дзеці яго яшчэ не могуць счытаць. Такое двайное дно.
На сёння можна смела сказаць, што “Кніжны Воз” – гэта папулярны праект, а ў чым галоўны сакрэт усё ж такі поспеху?
– Я не ведаю шчыра кажучы, у чым сакрэт праекта. Ён ніколі не задумваўся як камерцыйны, мы ніколі не думалі, што вось мы мусім нешта зрабіць. Ён рабіўся ад душы і робіцца ад душы, па-чалавечы. Я магчыма знайшла такі падыход і сабрала вакол сябе такую каманду галасоў, якія не чытаюць кніжкі, а якія размаўляюць кніжкамі. І гэта важна. Напрыклад, я вельмі паважаю працу калег мінулых пакаленняў, якія начытвалі кнігі, але гэтага немагчыма слухаць. Гэта так акадэмічна, што беларуская мова становіцца такой змрочнай і яшчэ больш змрочнай.
Мне хацелася зрабіць чалавечую мову, простую, цікавую, вясёлую, яскравую, каб дзіцёнак слухаў і ў яго фантазія працавала, каб яго не грузілі беларускай мовай, а каб яна была ў яго жыцці.
І мне здаецца, што гэта ўдалося. Таму галоўны сакрэт – рабіць ад душы і для людзей, размаўляць. Не начытваць, а размаўляць.
Галасы, якія размаўляюць казкамі, гэта прафесійныя галасы, гэта не выпадковыя людзі…
– Не, не. Я ўвогуле перфекцыяніст. Мне трэба, каб было максімальна якасна, і даведзена да максімуму, які я магу зрабіць. Дзеці, спадзяюся, вырастаюць на гэтай мове, і спадзяюся, у іх застанецца нешта ў галаве, нават калі яны не будуць размаўляць на гэтай мове. Таму важна, каб мова была чыстай. І калі ты садзішся за мікрафон, калі ты робіш кнігі, агучваеш кіно, гэта павінна быць узорная беларуская мова. У мяне па-ціху збіраецца каманда акцёраў, якія па-акцёрску гэта робяць, але мы працуем і над вымаўленнем.
То бок, акрамя тэрапеўтычнага эфекту ад казак, ёсць і моцны адукацыйны аспект?
– Так. Гэта такі 25 кадр для мяне, калі ты чуеш максімальна граматную беларускую мову. Існуюць, канечне, розныя варыянты і націскаў, і спалучэнняў, і вымаўлення, але мы імкнёмся прытрымлівацца перакладу і даваць розныя варыянты, каб падкрэсліць, што беларуская мова больш багатая, чым нам падаецца. І дарэчы беларуская мова не такая лёгкая для вымаўлення, як падаецца. Напрыклад, адзін з галасоў, які гучыць са мной, ён калі сеў першы раз чытаць, то хвілін праз 20 сказаў, што я хачу “адарваць табе нагу”, вось. Гэта быў прафесійны акцёр, які досыць даўно працуе з беларускай мовай. Але для кніг гэтага мала.
Пра кнігі. Як выбірае і хто выбірае кнігі, якія агучваюцца і трапляюць на “Кніжны Воз”?
– Насамрэч гэта цікавы працэс. Вельмі шмат шляхоў. Штосьці мы знаходзім на палічках дома, як “Маўглі” або “Том Соўэр”. Многія памятаюць кніжку “Маўглі” з зялёнай вокладкай, мы знайшлі дзве кніжкі старога выдання. Штосьці нам прыносяць самі аўтары, штосьці мы знаходзім у выдавецтвах. І аўтары, і выдавецтвы звычайны толькі падтрымліваюць нас. Папяровыя кнігі выходзяць даволі малым накладам. Аўдыёверсія ж на сёння можа даць другое жыццё кнігі або магчымасць як бы павялічыць наклад і яго распаўсюдзіць. І зноў жа перакладчыкі ў нас ужо ёсць у сябрах і выдаўцы, якія нам дапамагаюць. Да прыкладу, гэта Валянціна Андрэева, уладальніца выдавецтва “Гутэнберг”, гэта Ганна Янкута, перакладчыца. У нас цяпер на паўгода наперад дакладна распісаны кнігі, якія трэба запісаць.
Ці можаце крыху раскрыць гэтыя планы? Вось “Шэрлака Холмса” вы ўжо назвалі…
– У нас наперадзе яшчэ “Пітэр Пэн”, таксама “Краіна вымярэння”, працяг “Паноў Кубліцкага ды Заблоцкага”, і яшчэ “Снежны чалавек”. Мару яшчэ пра адну кнігу, яна вельмі маленькая, але яе вельмі складана зрабіць, і гэта будзе зусім новы падыход да аўдыёкніг, які на сёння ніхто не практыкуе. Спадзяюся, што цягам года гэта зраблю і прэзентую.
На сёння “Кніжны Воз” можна слухаць праз мабільны дадатак, а таксама праз сайт.
На сэрвісе ko–fi.com/knizhnyvoz можна пры жаданні падтрымаць праект. На сродкі слухачоў, да прыкладу, запісаныя чатыры кнігі з каляднай серыі. І нядаўна выйшла кніга “Асцярожна: дзеці!” цалкам за грошы, якія ахвяравалі слухачы. А неўзабаве з’явіцца абнаўленне “Кніжнага возу” – новы дызайн з новымі, больш зручнымі, функцыямі.
Фота: facebook.com/knizhnyvoz.