За апошнія пяць гадоў гарадская прастора Гомеля пачала ўсё часцей нагадваць тое, што можна было б убачыць у кітайскіх мегаполісах: крыклівыя яркія колеры, дэманстрацыйная чысціня, вялікія пустыя плошчы, сімвалічная архітэктура і дзіўная стандартызаванасць у дробязях. Калі глядзіш на фота і відэа з сучаснага Гомеля, з’яўляецца адчуванне “нейкай кітайскасці”. Магчыма, яно мае карані ў пэўных урбаністычных і візуальных стратэгіях, якія, верагодна, у Гомелі пераймаюцца несвядома ці пад уплывам супрацоўніцтва з кітайскімі партнёрамі.
“Штодзень” вылучыў некалькі прыкмет урбаністычнага кітайскага ўплыву ў Гомелі:
- Культ “чысціні” і штучнай дасканаласці
Кітайскія гарады вядомыя сваёй паскоранай урбанізацыяй і імкненнем да “глянцавай” гарадской эстэтыкі. Гэта — чыстыя ходнікі, дэзінфікаваныя дарогі, аднолькавыя лаўкі і інструкцыі на кожным кроку. Гомель апошнімі гадамі таксама актыўна прэзентуе сябе як “чысценькі, утульны” горад.
У Гомелі:
Вымеценыя і мытыя дарогі нават у звычайны будні дзень;
Шматлікія заклікі не раскідваць смецце ў выглядзе банераў, надпісаў, паведамленняў у транспарце;
Чысціня часта выглядае надмерна “штучнай”, асабліва ў цэнтры і ў зонах ля новабудоўляў.
Будынак новай гарадской паліклінікі. Фота: тг-канал Уладзіміра Прывалава
- Знос старой забудовы
Па аналогіі з Кітаем, дзе гістарычныя кварталы ідуць пад знос дзеля пабудовы новых кварталаў, у Гомелі ўзмацняецца тэндэнцыя: старыя дамы ў прыватным сектары адпраўляюцца пад каток, а на іх месцы ўзнікае аднастайная шматпавярховая забудова.
3. Вертыкальнае азеляненне
У Кітаі шырока выкарыстоўваецца азеляненне будынкаў і агароджаў, асабліва праз вертыкальныя клумбы і кветкавыя канструкцыі. Гэтыя элементы часта з’яўляюцца не столькі экалагічнымі, колькі візуальна дэкаратыўнымі, у іх няма натуральнасці — усё падзелена на кластары, усё цвіце аднамерна.
У Гомелі:
З’яўленне клумбаў на агароджах у цэнтры горада (на вул. Савецкай, на вул. Леніна);
Кветкавыя аркі і пастаменты з клумбамі, напрыклад, каля плошчы Леніна або ў парку Луначарскага;
Фларыстычныя кампазіцыі маюць штучны характар, часта з неўласцівымі для рэгіёна відамі.
- Сімвалічныя формы: аркі, слупы, флагштокі, надпісы
Кітайскі урбанізм часта ўключае ў прастору гіганцкія флагштокі, патрыятычныя надпісы і паказальныя інсталяцыі, што выконваюць ідэалагічную функцыю. Горад становіцца дэкарацыяй для «сапраўднай» карціны свету.
У Гомелі:
Надпісы, банеры і плакаты кшталту “Гомель – мой горад” на плошчах і ў парках;
Усталяванне флагштокаў з дзяржаўнымі сцягамі;
Патрыятычныя інсталяцыі ля прахадных заводаў;
Стэлы ў чырвона-зялёных колерах.
5. Гарадская прастора як дэкарацыя для падзеі
У Кітаі часта прастору ствараюць не дзеля людзей, а дзеля масавага мерапрыемства або карцінкі для тэлебачання. Пасля — усё можа стаць пустым. Асноўная мэта — «да пэўнай даты».
У Гомелі:
Плошча Леніна або плошча Паўстання часта абнаўляюцца да «прыезду» або фестывалю (напр. Славянскае адзінства);
Кветкі саджаюцца сінхронна да мерапрыемства, пасля — забываюцца;
Адсутнасць прадуманага, уключальнага дызайну для штодзённага жыцця — усё працуе як сцэна.
Ці дрэнна гэта?
Справа не ў тым, што “кітайскі” — значыць дрэнны. Аднак калі горад становіцца дэкарацыяй, дзе важны глянец, а не жыццё, гэта выклікае трывогу. Гомель цяпер часта адчуваецца як горад вітрына, горад без права на хаос, на недасканаласць, на жыццёвыя супярэчнасці. І менавіта ў гэтым — яго ўсё большая падобнасць да якога-небудзь кітайскага горада, толькі без кітайцаў. І яшчэ, эмігранты, якія выехалі з Гомеля пасля падзей 2020 года, могуць не пазнаць у ім свой горад па вяртанні. Ён нібыта застаўся на мапе, але ягонае аблічча ператварылася — у чужое, штучнае, паказное. І разам з кветкавымі аркамі, сцягамі, флагштокамі і ідэалагічнымі стэламі знікла штосьці больш істотнае: пачуццё радзімы.